vrijdag 11 juni 2021

Grote regionale verschillen in voorraad bedrijventerreinen


Inleiding

De beschikbaarheid van uitgeefbare bedrijventerreinen verschilt sterk binnen Nederland. Dit blijkt uit de resultaten van het Integraal Bedrijventerrein Informatiesysteem (IBIS) van de provincies per 1 januari 2020. De regio's Utrecht en Zuidwest-Friesland zitten naar verhouding het meest krap in hun voorraad bedrijventerreinen. Het meest ruim is het aanbod naar verhouding in de regio's Alkmaar en Delfzijl e.o.

Uiteraard moet bij deze analyse wel worden opgemerkt dat alle type aanbod op een hoop is gegooid. In de praktijk zijn er verschillende soorten vraag en verschillende soorten aanbod. Daar waar kwantitatief de voorraad ruim kan lijken te zijn, kan in de praktijk een mismatch zijn in de kwaliteiten van het verschillende aanbod.

Totaal areaal

De regio Groot-Rijnmond heeft met 9.780 ha het grootste areaal bedrijventerreinen op gepaste afstand gevolgd door West-Noord-Brabant (5.402 ha) en Groot-Amsterdam (4.173 ha). Voor al deze regio's geldt dat ze beschikken over grote haventerreinen.

Totaal areaal bedrijventerreinen per 1-1-2020, uitgegeven, direct en niet-direct uitgeefbaar

Bron: IBIS 2020, bewerking Fanion onderzoek & advies

Uitgeefbaar areaal

De regio Groot-Rijnmond heeft ook het grootste uitgeefbaar areaal bedrijventerreinen. Ook Groot-Amsterdam en West-Noord-Brabant staan in de top 4. Opvallend is dat Flevoland de tweede plek bezet met een totale voorraad uitgeefbaar areaal bedrijventerreinen van 810 ha. Hoog scoren ook de overige Brabantse regio's, Delfzijl e.o. (Eemshaven), Overige Groningen, Twente en Noord-Limburg. 


Totaal uitgeefbaar areaal (direct en niet-direct) per 1-1-2020
Bron: IBIS 2020, bewerking Fanion onderzoek & advies


Uitgifte 2010-2019

In de periode 2010-2019 is de meeste bedrijfsgrond uitgegeven in de regio Groot-Rijnmond. In totaal ging het om 567 ha netto. Aansluitend volgen Noord-Limburg, Groot-Amsterdam, Veluwe, Flevoland en Zuidoost-Noord-Brabant. 

Totaal uitgegeven areaal bedrijventerreinen 2010-2019
IBIS, 2011 - 2020, bewerking Fanion onderzoek & advies


Relatieve voorraad: voorraad versus uitgiftetempo

De regio's Utrecht en Zuidwest-Friesland zijn de regio's met relatief de kleinste voorraad bedrijventerreinen. De huidige voorraad is nog voldoende voor 4-5 jaar uitgifte. Dit blijkt uit een confrontatie van het langjarig gemiddelde uitgiftetempo (20 jaar gemiddelde) met de uitgeefbare voorraad. Ook veel regio's in Oost-Nederland hebben relatief een beperkte voorrraad en kunnen 5-10 jaar vooruit. Ruim in de voorraad zitten de regio's Delfzijl en omgeving (Eemshaven), Alkmaar e.o., Groot-Rijmond en Zeeuwsch-Vlaanderen. In die regio's is nog voor meer dan 20 jaar voorraad aan bedrijventerreinen.  


Aantal jaren voorraad op basis van uitgeefbaar areaal en gemiddelde uitgifte over 20 jaar


Direct uitgeefbare voorraad

Lang niet alle bedrijventerreinen met een hard bestemmingsplan hebben ook kavels die direct uitgeefbaar zijn. Om diverse redenen kunnen gronden niet direct uitgeefbaar zijn. Zo kan het zijn dan dat gronden nog niet verworven zijn, de gronden nog bouwrijp gemaakt moeten worden of er zijn andere belemmeringen. Wanneer de direct uitgeefbare voorraad bedrijventerreinen wordt geconfronteerd met de langjarige gemiddelde uitgifte dan onstaat een ander beeld. De regio's Overig Groningen, Noord-Friesland, Zuidwest-Friesland, Kop van Noord-Holland, Leiden en Bollenstreek, Utrecht en Midden-Noord-Brabant hebben nog voor 'slechts' 2-4 jaar voorraad. Ook voor de regio's Zuidoost-Friesland, Delft en Westland, Overig Zeeland, West- en Zuidoost-Noord-Brabant, Zuidwest-Gelderland en Noord-Limburg is de direct uitgeefbare voorraad redelijk beperkt (4-6 jaar). Dit kan worden betiteld als een gezonde ijzeren voorraad. De andere regio's zitten ruimer in hun voorraad direct uitgeefbaar bedrijventerrein. Vooral in Drenthe en de regio's Alkmaar, Haarlem en IJmond hebben nog een flinke voorraad direct uitgeefbaar terrein. Dit geldt ook voor Groot-Rijnmond en Zeeuws-Vlaanderen.

Aantal jaren voorraad op basis van direct uitgeefbaar areaal en gemiddelde uitgifte over 20 jaar.

Conclusie

Uit de kwantitieve analyse van de voorraad bedrijventerreinen in Nederland blijkt dat er grote verschillen zijn tussen regio's. Met name Utrecht en Zuidwest-Friesland hebben nauwelijks nog terreinen uitgeefbaar. In het Noordoosten van het land (Drenthe en Groningen), de regio's in het zuiden van Noord-Holland en in Zeeuws-Vlaanderen zit men daarentegen ruim in het aanbod. Deze analyse zegt overigens niets over een eventuele kwalitatieve mismatch in regio's.



Bron: IBIS Enquête provincies, 2000 - 2020






donderdag 23 februari 2017

Werkgelegenheid in 2016 eindelijk door het hele land in de lift



Ook dit jaar heeft Fanion onderzoek & advies weer een korte analyse gemaakt van de werkgelegenheidsgegevens die stichting LISA op 21 februari 2017 publiceerde. Daarbij gaan we vooral in op de regionale verschillen.

Dit is alweer de vijfde editie. De edities 2013, 20142015 en 2016 zijn in eerdere blogs na te lezen.

Brede opleving van de werkgelegenheid, maar alleen in West-Nederland weer op het niveau van voor de crisis

Nadat in 2014 de economische crisis voorbij was, waren pas in 2015 de eerste tekenen van herstel op de arbeidsmarkt te zien. In 2016 zit de werkgelegenheid pas weer redelijk breed over het land in lift, al blijven er regio's waar het nog niet goed gaat op de arbeidsmarkt.

De werkgelegenheid in Nederland nam van 2015 op 2016 toe met 1,1%. Daarmee is de totale werkgelegenheid in 2016 weer bijna net zo groot als deze was in 2012.

In het westen van het land zette de groei van de werkgelegenheid het eerst in en is het aantal banen inmiddels 1,8% groter dan in 2012. Ook in oosten van het land zette de groei op de arbeidsmarkt in 2014, maar daar ging de groei duidelijk minder hard. Over de hele periode 2012-2016 is hier nog een daling van de werkgelegenheid met 1,2% te zien. 
In het zuiden en noorden van het land is de crisis dieper en langduriger geweest. Pas tussen 2015 en 2016 is er sprake van een serieuze groei van banen. In Zuid-Nederland zit de werkgelegenheid nog 2,4% onder het niveau van 2012 en in noorden zelfs nog 2,9%.

Figuur 1 Ontwikkeling werkgelegenheid naar landsdeel
Bron: LISA 2016, bewerking Fanion onderzoek & advies


Flevoland hoogste groei, ook Zuid-Holland groeit sterk, grote verschillen in Zuid-Nederland
De provincie Flevoland laat in 2016 de hoogste banengroei zien, terwijl in 2015 nog sprake was van lichte krimp. Zuid-Holland en Noord-Holland volgen op enige afstand, maar deze beide provincies groeien voor het tweede jaar op rij. Daarmee trekt de werkgelegenheid vooral aan in de Randstad. Alleen Utrecht blijft wat achter. In Zuid-Nederland zijn de verschillen groot. Enerzijds neemt het aantal banen in Noord-Brabant voor het tweede rij op jaar toe. In Limburg en Zeeland is er daarentegen nog altijd sprake van krimp van de werkgelegenheid. In Oost-Nederland ontlopen Gelderland en Overijssel elkaar niet veel. De ontwikkeling van de werkgelegenheid zit in beide provincies net onder het landelijk gemiddelde. In Noord-Nederland laat Friesland duidelijk een betere werkgelegenheidsontwikkeling zien dan de provincies Groningen en Drenthe.

Figuur 2 Ontwikkeling werkgelegenheid 2015-2016 naar provincie

Bron: LISA 2016, bewerking Fanion onderzoek & advies


Sterkste groei in de Randstad, Noord-Overijssel en Zuidoost-Brabant, krimp in noordoosten, zuidoosten en zuidwesten

In de Randstand en de perifere regio's daaromheen is het aantal banen het sterkst toegenomen. De zuidvleugel van de Randstad profiteert nu net zo sterk als de noordvleugel. Opvallend sterk is ook de banengroei in Zuidoost-Brabant en in Noord-Overijssel. De grensregio's profiteren duidelijk nog niet mee. In Oost-Groningen en Zuidoost-Drenthe is er nog sprake van krimp. Hetzelfde geldt voor Limburg en het gebied Zeeland/West-Brabant.


Figuur 3 Ontwikkeling werkgelegenheid 2015-2016 naar regio (COROP)

Bron: LISA 2016, bewerking Fanion onderzoek & advies


Regio Groot-Amsterdam grootste banenmotor, Noord-Overijssel en Rijnmond volgen. In oosten van Groningen en Drenthe en Limburg sterkste daling

In een groot deel van de Randstad is het aantal banen weer boven het niveau van 2012. Met name Groot-Amsterdam springt eruit met een groei van 7,8%. Deze regio is met recht de grootste banenmotor van Nederland te noemen. Ook in Noord-Overijssel en Zuidoost-Brabant ligt de werkgelegenheid weer boven het niveau van toen. De grootste afname in werkgelegenheid is in het noordoosten van Groningen en in Zuidoost-Drenthe. Ook in Noord-, Midden- en Zuid-Limburg is het aantal banen nog ver verwijderd van het niveau van 2012.

Figuur 4 Ontwikkeling werkgelegenheid 2012-2016 naar regio (COROP)

Bron: LISA 2016, bewerking Fanion onderzoek & advies

Randstad groeit zowel qua bedrijfsdynamiek als werkgelegenheid het hardst

In de regio Groot-Amsterdam groeit niet alleen de werkgelegenheid hard, maar neemt ook het aantal vestigingen veel harder toe dan gemiddeld in Nederland. Alleen de regio Groot-Rijnmond kent over de periode 2012-2016 een sterkere groei van het aantal vestigingen. Opvallend is dat ook andere regio in Zuid-Holland een bovengemiddeld sterke groei van het aantal vestigingen kennen. Noord-Holland kent daarentegen met Kop van Noord-Holland en de regio Alkmaar twee regio's die een lage bedrijvendynamiek hebben en daarnaast een ontwikkeling van de werkgelegenheid die lager is dan gemiddeld.

Zuidoost-Brabant en Noord-Overijssel hebben een bovengemiddelde banengroei, maar de groei van het aantal vestigingen is over de periode 2012-2016 lager dan gemiddeld in Nederland.
In veel van de regio's in de overgangszone tussen de Randstad en de periferie schommelt de ontwikkeling van het aantal vestigingen rond het gemiddelde.

De regio's waarvan is geconstateerd dat de werkgelegenheid sterk is teruggelopen tussen 2012 en 2016 laten ook een afname van het aantal bedrijven zien. Dit geldt voor de regio's in Groningen, Drenthe, maar ook in de Achterhoek. In Limburg is het aantal vestigingen wel toegenomen, maar de groei ligt onder het gemiddelde van Nederland.


Figuur 5 Ontwikkeling vestigingen en werkgelegenheid 2012-2016 naar regio (COROP)


Bron: LISA 2016, bewerking Fanion onderzoek & advies



Ontwikkeling naar gemeente laat genuanceerder beeld zien

Wanneer wordt ingezoomd op het geografisch schaalniveau van gemeenten dan ontstaat een wat genuanceerder beeld. In het Noorden zijn het vooral de gemeenten langs de Rijksweg A7 waar nog krimp van banen is tussen 2015 en 2016. Ook de gemeenten ten zuiden van de A1 in Overijssel laten nog krimp zien. Hetzelfde kan worden gezegd voor de gemeenten in de Limburgse grensregio waar de A73 doorheen kruist. In Zeeland is over het algemeen wel sprake van krimp, maar er is wel groei in Zuid-Beveland.
In de regio Groot-Amsterdam groeit het aantal banen in Amstelveen het hardst, maar is er een sterke krimp in de gemeente Haarlemmerliede-Spaarnwoude. Ook in de provincie Utrecht is het beeld wisselend.




Figuur 6 Ontwikkeling werkgelegenheid 2015-2016 naar gemeente



Bron: LISA 2016, bewerking Fanion onderzoek & advies
Een aantal gemeenten trekken de kar over de periode 2012-2016

Over de periode 2006-2012 zijn er drie regio's waar de werkgelegenheid duidelijk in de lift zit. In de eerste plaats is dat Amsterdam en de omliggende gemeenten. Ook de regio Zwolle/Kampen en Dronten/Noordoostpolder zit duidelijk in de lift. In Zuidoost-Brabant komt de banengroei vooral door positieve ontwikkelingen in Eindhoven/Veldhoven en Heeze-Leende. Ook de gemeenten langs het oostelijk deel van de A15 laten allemaal een plus zien. Opvallend goed scoren verder de Brabantse gemeenten aan de grens met België, zowel in Kempen als in Midden- en West-Brabant.
Dit is zeker opvallend in vergelijking tot de gemeenten die grenzen aan Duitsland, die vrijwel allemaal een flinke daling van werkgelegenheid laten zien. Dit geldt vooral voor het noordoosten en zuidoosten van Nederland. Ook de regio Noordwest-Holland is het aantal banen fors gedaald over de periode 2012-2016. Ook Zeeuws-Vlaanderen en een groot deel van West-Brabant kleur overwegend rood.

Figuur 7 Ontwikkeling werkgelegenheid 2012-2016 naar gemeente
Bron: LISA 2016, bewerking Fanion onderzoek & advies

Conclusie

Tussen 2015 en 2016 zet de groei van de werkgelegenheid serieus door. Alleen in Drenthe en Groningen en grote delen van Limburg en Zeeland is nog sprake van een afname van het aantal banen.
Met name in de Randstad en in Noord-Overijssel is de werkgelegenheid weer boven het niveau van 2012 en kan worden gesteld dat men de crisis volledig te boven is. De regio Groot-Amsterdam laat zowel op bedrijvendynamiek en groei van de werkgelegenheid de hoogste groei zien, maar ook de Zuidvleugel van de Randstad trekt sterk aan.



© Henry de Vaan, Fanion onderzoek & advies 

maandag 11 april 2016

Ook de werkgelegenheid begint te profiteren van de aantrekkende economie

De werkgelegenheid lijkt in 2015 de eerste tekenen van herstel zien. In ruim 41 procent van de gemeenten is de werkgelegenheid toegenomen, 5 procent blijft gelijk in werkgelegenheid en 54 procent heeft  het aantal banen nog zien dalen. Met name langs de Rijkswegen A2, A50 en A1 lijkt het herstel zich te hebben ingezet. De regio Amsterdam en Noord-Overijssel laten over de hele periode 2011-2015 de beste ontwikkeling zien. Minder goed gaat het in Drenthe en Limburg en delen van Zuid-Holland en Groningen.
Een en ander blijkt uit de werkgelegenheidscijfers van Stichting LISA  die recent beschikbaar zijn gekomen. Al enkele jaren op rij maakt Fanion onderzoek & advies hier een korte analyse van. De edities 2013, 2014 en 2015 zijn in eerdere blogs na te lezen.

Kleine groei werkgelegenheid overall

Na jaren van werkgelegenheidsdaling is de werkgelegenheid is tussen 2014-2015 landelijk met 0,1% toegenomen. Toch is de werkgelegenheid nog altijd 2,5% lager dan hij was in 2011.
Het aantal banen is vooral toegenomen in de landsdelen West en Oost. In Noord-Nederland en Zuid-Nederland is ook in 2015 nog sprake van een werkgelegenheidsdaling, hoewel er wel sprake is van afvlakking.

Figuur 1
Ontwikkeling werkgelegenheid naar landsdeel 2011-2015 (index: 2011 = 100)
Bron: LISA 2011-2015, bewerking Fanion onderzoek & advies

Noord-Holland en Overijssel werkgelegenheidsgroei; Limburg en Drenthe daling

In Noord-Holland (1,3%) en Overijssel (0,7%) is de arbeidsmarkt duidelijk aan het aantrekken. Ook Utrecht (0,4%), Noord-Brabant (0,1%) en Gelderland (0,1%) laten voor het eerst sinds jaren weer een groei in werkgelegenheid zien.
Slecht gaat het nog altijd in Limburg (-1,3%), Drenthe (-1,0%) en Zuid-Holland (-0,6%) waar nog altijd sprake is van een behoorlijke afname van het aantal banen.

Figuur 2
Ontwikkeling werkgelegenheid naar provincie 2011-2015
Bron: LISA 2011-2015, bewerking Fanion onderzoek & advies






















Grote verschillen binnen provincies: met name Groot Amsterdam en Noord-Overijssel in de lift

De ontwikkeling binnen provincies is alles behalve uniform. Ook tussen de verschillende deelregio's zijn er aanmerkelijke verschillen. 

2011-2015

Nog bijna nergens is de werkgelegenheid in 2015 op het niveau van 2011. Vooral in Limburg en de grensregio's als de Achterhoek, Zuidoost-Drenthe is het aantal banen flink gedaald gedurende de crisis. Uitzonderingen vormen de regio's Groot-Amsterdam en Noord-Overijssel waar in 2015 de werkgelegenheid wel groter is dan in 2011. Opvallend is wel dat de Zaanstreek een flink banenverlies laat zien, terwijl het naastgelegen Groot-Amsterdam het juist zo goed doet.

Figuur 3
Ontwikkeling werkgelegenheid naar COROP 2011-2015
Bron: LISA 2011-2015, bewerking Fanion onderzoek & advies

2014-2015

In 2014 - 2015 laten vooral de regio's rond de Rijksweg A2 van Eindhoven tot en met Amsterdam een toename in werkgelegenheid zien. In Overijssel hebben alle regio's al te maken met een toename van het aantal banen. Opvallend is tevens de positieve ontwikkeling in de regio Den Haag  en Delft, waar lang sprake was van werkgelegenheidsdaling. In de rest van Zuidwest-Nederland gaat het nog altijd niet goed en is nog altijd sprake van een daling van het aantal banen. Hetzelfde geldt voor de regio's in de provincie Limburg.

Figuur 4
Ontwikkeling werkgelegenheid naar COROP 2011-2015
Bron: LISA 2015, bewerking Fanion onderzoek & advies

Regio Amsterdam veruit grootste economische dynamiek

De regio Amsterdam is tussen 2011 en 2015 de onbetwiste nummer 1 als het het gaat om de economische dynamiek. Nergens is het aantal  bedrijven sterker toegenomen en nergens is de werkgelegenheid harder gegroeid. Andere regio's die het goed doen zijn: Noord-Overijssel, Zuidwest-en Zuidoost-Friesland, de Veluwe, Utrecht, Arnhem-Nijmegen, Zuidoost-Brabant en Haarlem en omgeving.

Een klein aantal regio's heeft het werkgelegenheidsverlies weliswaar beperkt weten te houden, maar blijft wel achter in de groei van het aantal bedrijven. Het gaat onder meer om Noordoost-Noord-Brabant, Kop van Noord-Holland, Leiden en de Bollenstreek, Overig Groningen en Alkmaar en omgeving.

Andere regio's hebben wel een goede groei van het aantal bedrijven, maar een daling in het aantal banen. Dit geldt onder meer voor Den Haag en omgeving, West-en Midden-Noord-Brabant, Noord-Friesland, de Achterhoek en Zuid-Limburg.

Tot slot is er een groep regio's met een lage dynamiek. Hier is het verlies aan banen groter dan gemiddeld, maar is tevens sprake van een lage groei van het aantal bedrijven. Het slechtst gaat het in de regio Zuidoost-Zuid-Holand, Oost-Zuid-Holland, Zuidoost-Drenthe, Delfzijl e.o.. Maar ook de grote werkgelegenheidsregio Groot-Rijnmond hoort tot deze categorie.

Figuur 5
Ontwikkeling werkgelegenheid en vestigingen naar COROP 2011-2015
Bron: LISA 2015, bewerking Fanion onderzoek & advies


Ontwikkeling werkgelegenheid naar gemeente

2011-2015: daling banen over vrijwel de gehele linie

Tussen 2011-2015 is vrijwel is in 75% van alle gemeenten de werkgelegenheid gedaald onder invloed van de economische crisis. 25% van de gemeente heeft het aantal banen zien groeien. Groei van werkgelegenheid zat er rond Amsterdam en Schiphol (gemeente Haarlemmermeer), Ook de gemeente Zwolle en de regio daaromheen (Voorst, Olst-Wijhe, Dalfsen) deed het goed. 
Ook op de Veluwe en een deel van Twente was bij veel gemeenten sprake van een lichte banengroei. Dit geldt tot slot ook voor Zuidoost-Brabant, waar met name de regio De Kempen het goed doet.

De gemeenten met banenverlies zitten hoofdzakelijk in het Noorden van Nederland. Ook in de zuidvleugel van de Randstad en in West-Brabant hebben veel gemeenten werkgelegenheid ingeleverd. Dit geldt ook voor De Achterhoek, Noord- en Zuid-Limburg en een groot deel van Noordoost-Brabant.

Figuur 6
Ontwikkeling werkgelegenheid naar gemeente, 2011-2015

Bron: LISA 2015, bewerking Fanion onderzoek & advies

2014-2015: duidelijke tekenen van herstel

Tussen 2014 en 2015 is de arbeidsmarkt zich duidelijk aan het herstellen. Ruim 40 procent van de gemeenten laat een stijging van de werkgelegenheid zien, bij 8 procent is het aantal banen ongewijzigd en 54 procent heeft nog te maken met een daling van de werkgelegenheid.

De gemeenten op de assen A2, A50 en A1 lijken het relatief goed te doen. Opvallend is de positieve ontwikkeling in Twente en Zuidwest-Overijssel (Voorst, Deventer, Olst-Wijhe en Raalte). Ook delen van West-Brabant, Noordoost-Brabant, Het Groene-Hart en Rivierenland laten banengroei zien. Verder kleuren ook grote delen Zeeland opvallend groen. Ook de regio Den Haag - Delft laat een mooi herstel zien na jaren van banenverlies.

Toch gaat het nog niet overal goed. De gemeenten met een flinke daling in werkgelegenheid concentreren zich in Noord- en Oost-Groningen, Drenthe, Leiden/Alphen a/d Rijn en Noord- en Midden-Limburg. Ook een groot deel van de provincie Flevoland kleurt rood.

Figuur 7
Ontwikkeling werkgelegenheid naar gemeente, 2011-2015

Bron: LISA 2015, bewerking Fanion onderzoek & advies


Conclusie

Het herstel van de arbeidsmarkt wordt langzaam ingezet. 41 procent van de gemeenten heeft de werkgelegenheid zien toenemen. In 2015 is bij 75 procent van de gemeenten het aantal banen nog lager dan in 2011. Een heel duidelijk ruimtelijk patroon is er niet. Toch lijken vooral de Rijkswegen A2, A50 en A1 de assen waarlangs de werkgelegenheid zich als eerste herstelt. Delen van Groningen en Limburg hebben het nog altijd moeilijk. De onbetwiste banenmotor van Nederland is de regio Amsterdam. Daar is zowel de grootste groei in werkgelegenheid als de grootste bedrijvendynamiek.

© Henry de Vaan, Fanion onderzoek & advies 






vrijdag 25 maart 2016

Noordvleugel Randstad en Zuidoost-Brabant/Noord-Limburg trekken de kar

Deze blog is een actualisatie van mijn eerdere blog uit september 2013 waarin ontwikkeling van het Bruto Regionaal Product (BRP) naar COROP is afgezet tegen de ontwikkeling van het arbeidsvolume over de periode 1996-2012. Inmiddels heeft het CBS voorlopige cijfers over 2013 en 2014 gepubliceerd. Een mooie gelegenheid om te kijken of er wijzigingen zijn in de regionale ontwikkeling tussen de COROP-regio's.

Baanloze Groei

Het landelijke BBP tegen marktprijzen is tussen  2010 en 2014 met 4,9% toegenomen van € 632 miljard Euro naar 662,8 miljard Euro in 2014. In dezelfde periode daalde het arbeidsvolume, gemeten in arbeidsjaren, met 1,1% van 7,06 miljoen naar 6,98 miljoen. In feite is daarmee sprake van een baanloze groei, waarbij er wel groei in de economie is, maar dit niet leidt tot meer werkgelegenheid.

Figuur 1: Ontwikkeling BBP en Arbeidsvolume in arbeidsjaren, 2010-2014, Nederland
Bron: CBS Statline, bewerking Fanion onderzoek en Advies
**) 2013 en 2014 (nader) voorlopig



Regionale verschillen 

Omvang BRP

De grootste bijdrage aan het BBP leveren de regio's rond de grote steden: Groot Amsterdam (€ 88,9 mrd), Groot Rijnmond (€ 60,7 mrd), Utrecht (€ 58,4 mrd), Agglomeratie Den Haag (€ 34,0 mrd). Metropoolregio Eindhoven volgt op de voet met € 33,5 mrd. Overig Groningen (€ 24,2 mrd) heeft ook altijd een relatief sterke positie vanwege de gaswinning in dat gebied.

Figuur 2: Bruto Regionaal Product naar COROP in 2014

Omvang Arbeidsvolume

Het arbeidsvolume laat nagenoeg hetzelfde beeld zien. De grootste arbeidsmarkten zijn de regio's Groot-Amsterdam, Groot Rijnmond en Utrecht. Deze worden gevolgd door de intermediaire regio's Veluwe, Arnhem-Nijmegen, Noordoost- en Zuidoost-Noord-Brabant en West-Noord-Brabant.

Figuur 3: Bruto Regionaal Product naar COROP in 2014


Tabel 1 Overzicht COROP gebieden

COROP-CodeCOROPCOROP-CodeCOROP
1
Oost-Groningen
21
Agglomeratie Haarlem
2
Delfzijl en omgeving
22
Zaanstreek
3
Overig Groningen
23
Groot-Amsterdam
4
Noord-Friesland
24
Het Gooi en Vechtstreek
5
Zuidwest-Friesland
25
Agglomeratie Leiden en Bollenstreek
6
Zuidoost-Friesland
26
Agglomeratie 's-Gravenhage
7
Noord-Drenthe
27
Delft en Westland
8
Zuidoost-Drenthe
28
Oost-Zuid-Holland
9
Zuidwest-Drenthe
29
Groot-Rijnmond
10
Noord-Overijssel
30
Zuidoost-Zuid-Holland
11
Zuidwest-Overijssel
31
Zeeuws-Vlaanderen
12
Twente
32
Overig Zeeland
13
Veluwe
33
West-Noord-Brabant
14
Achterhoek
34
Midden-Noord-Brabant
15
Arnhem/Nijmegen
35
Noordoost-Noord-Brabant
16
Zuidwest-Gelderland
36
Zuidoost-Noord-Brabant
17
Utrecht
37
Noord-Limburg
18
Kop van Noord-Holland
38
Midden-Limburg
19
Alkmaar en omgeving
39
Zuid-Limburg
20
IJmond
40
Flevoland

Ontwikkeling Bruto Regionaal Product 2010-2014

Als we kijken naar de groei van het BRP dan vindt deze verspreid over het land plaats. Koplopers zijn Zuidwest-West Friesland (+17,3%), Oost-Groningen (+14,2%), Zaanstreek (11,2%), Zuidwest-Drenthe (10,2%), Noord-Limburg (10%) en Noordoost-Noord-Brabant (9,4%). Als wordt gekeken naar aaneengesloten regio's dan mag worden geconcludeerd dat de Noordvleugel van de Randstad (Groot-Amsterdam, Zaanstreek) het goed doet. Daarnaast doen Oost-Brabant en Noord-Limburg het goed. De economische groei blijft achter in Zuidwest Nederland, en dan met name overig Zeeland en het uiterste noorden van het land. Ook de regio's Den Haag en Oost-Zuid-Holland (Alphen aan de rijn/Gouda) ontwikkelen zich slecht.

Figuur 4: Ontwikkeling Bruto Regionaal Product naar COROP 2010 - 2014



































Ontwikkeling arbeidsvolume 2010-2014

De ontwikkeling van de werkgelegenheid laat voor een deel eenzelfde beeld zien, maar er zijn ook enkele verschillen. Qua werkgelegenheid doet de Noord-Vleugel van de Randstad het opnieuw goed, evenals Zuidoost-Brabant en Noord-Limburg. Ook in Zuidwest-Drenthe en Oost-Groningen groeit de werkgelegenheid boven gemiddeld. De meest noordelijke regio's en de regio's Den Haag en Oost-Zuid-Holland laten een meer dan gemiddelde krimp van de werkgelegenheid zien. Opvallend zijn de regio Noordoost-Brabant en Zuidwest-Friesland die een bovengemiddelde groei van het BRP laten zien, maar qua werkgelegenheid beneden gemiddeld scoren. Hier is sprake van jobless growth. De regio's Veluwe en Zuidoost-Friesland doen het juist wat beter qua banengroei dan qua economische groei.

Figuur 5: Ontwikkeling Arbeidsvolume naar COROP periode 2010 - 2014


Ontwikkeling BRP en Arbeidsvolume gecombineerd

De regio die zich het sterkst heeft ontwikkeld tussen 2010 en 2014 is de regio Oost-Groningen. Deze regio heeft de op een na hoogste groei van het BRP en de hoogste groei van het arbeidsvolume. Eveneens goede prestaties hebben de Zaanstreek en Noord-Limburg. Van de grote economische regio's presteren Groot-Amsterdam en Zuidoost-Noord-Brabant het best.
Regio's met veel procesindustrie zoals Zuidwest-Friesland, Noordoost-Noord-Brabant, IJmond, Zeeuws-Vlaanderen laten een bovengemiddelde groei zien, maar met verlies van banen. Hier is sprake van jobless growth.
In de regio's Flevoland, Zuidoost-Zuid-Holland, Utrecht, Overig Zeeland en Overig Groningen valt het banenverlies wel mee. Wel is er sprake van een lagere groei van het BRP. In Overig Groningen gaat het daarbij vooral over de gaswinning.
Voor Flevoland is wel opvallend dat het inmiddels een heel gemiddelde Nederlandse regio is. De dubbele groeicijfers uit het verleden worden niet meer gerealiseerd.
De regio die het veruit het slechtst doet is de regio Den Haag met zowel een lage economische groei en een flinke daling van de werkgelegenheid. Dit heeft uiteraard veel te maken met bezuinigingen binnen de Rijksoverheid. Ook Groot-Rijnmond combineert een krimp van de economie met een krimp van het aantal banen. In Zuid-Holland deelt verder ook Oost-Zuid-Holland mee in de malaise. Daar staat voor Zuid-Holland tegenover dat Delft en Westland en Leiden en Bollenstreek wel goed presteren.

Figuur 6: Ontwikkeling BRP en Arbeidsvolume naar COROP t.o.v. gemiddelde, 2010-2014 
Bron: CBS Statline, bewerking Fanion onderzoek & advies

Conclusie

De noordvleugel van de Randstad (Groot-Amsterdam, Zaanstreek) is samen met de regio's Oost-Brabant en Noord-Limburg de motor van de economie gebleken tussen 2010-2014. In Noordoost-Brabant leidt dit overigens niet tot meer werkgelegenheid.
De economie in de zuidvleugel van de Randstad (regio Den Haag, Groot-Rijnmond, Oost-Zuid-Holland) heeft het moeilijk. De regio's Utrecht en Arnhem/Nijmegen zijn de meest gemiddelde regio's van Nederland.


© Henry de Vaan, Fanion onderzoek & advies, Maart 2016